Những trường hợp gây thiệt hại nhưng không phải chịu trách nhiệm bồi thường dân sự

Trong quan hệ dân sự, khi có thiệt hại xảy ra, người gây thiệt hại phải chịu trách nhiệm bồi thường dân sự cho người bị thiệt hại, căn cứ vào mức độ thiệt hại thực tế hoặc thỏa thuận của hai bên. Tuy nhiên, vẫn có những trường hợp dù gây ra thiệt hại nhưng không phải bồi thường. Vậy đó là những trường hợp nào, quy định cụ thể ra sao?

Trường hợp không chịu trách nhiệm bồi thường theo hợp đồng

Các giao dịch dân sự hiện nay đang dần được luật hóa và thể hiện bằng hợp đồng cụ thể giữa các bên. Theo quy định tại điều 385 Bộ luật Dân sự năm 2015 thì hợp đồng chính là sự thỏa thuận giữa các bên về việc xác lập, thay đổi hoặc chấm dứt quyền, nghĩa vụ dân sự. 

Hợp đồng là sự thỏa thuận giữa các bên dựa trên quy định của pháp luật

Trong hợp đồng, các bên thỏa thuận cụ thể các nội dung liên quan như đối tượng hợp đồng, số lượng, giá, chất lượng, phương thức thanh toán, thời gian, địa điểm, phương thức thực hiện cũng như quyền, nghĩa vụ của cả hai bên. Để tránh việc một bên gian dối hay tự ý phá bỏ hợp đồng, điều khoản về trách nhiệm bồi thường thiệt hại do vi phạm hợp đồng cũng rất được lưu ý.

Tuy nhiên, cũng có những trường hợp theo luật định dù gây ra thiệt hại, vi phạm quy định trong hợp đồng, bên vi phạm vẫn không phải chịu trách nhiệm bồi thường dân sự. Cụ thể:

- Không phải chịu trách nhiệm bồi thường do thỏa thuận của hai bên:

Hợp đồng được xây dựng đựa trên sự thỏa thuận của các bên, các bên có quyền được thay đổi những điều khoản trong hợp đồng nếu đạt được sự thống nhất. Vì vậy nếu có vi phạm nghĩa vụ xảy ra những hai bên đồng ý việc vi phạm hợp đồng là điều kiện hủy bỏ đã được các bên thỏa thuận thì bên vi phạm chịu trách nhiệm bồi thường dân sự.

Không phải bồi thường dân sự do có thỏa thuận của các bên

- Không phải chịu trách nhiệm bồi thường do một bên vi phạm nghiêm trọng nghĩa vụ trong hợp đồng:

Theo quy định tại điều 363 Bộ luật Dân sự 2015:"Trường hợp vi phạm nghĩa vụ và có thiệt hại là do một phần lỗi của bên bị vi phạm thì bên vi phạm chỉ phải bồi thường thiệt hại tương ứng với mức độ lỗi của mình". Như vậy, một bên vi phạm sẽ phải chịu trách nhiệm theo mức độ lỗi tương ứng. 

Trường hợp, một bên vi phạm các nghĩa vụ trong hợp đồng, dẫn đến hợp đồng bị hủy bỏ thì bên còn lại sẽ không phải chịu trách nhiệm bồi thường theo quy định tại khoản 3 điều 351 BLDS. Bên có nghĩa vụ trong hợp đồng sẽ không phải chịu trách nhiệm bồi thường nếu chứng minh được mình không thực hiện nghĩa vụ là do lỗi của bên có quyền. Vi phạm nghiêm trọng quy định hợp đồng được xem là không thực hiện đúng nghĩa vụ quy định, dẫn đến bên còn lại không thể thực hiện được các giao kèo đã có. Lỗi được xác định do bên vi phạm nghĩa vụ nên trong trường hợp này dù có thiệt hại xảy ra thì bên còn lại vẫn không phải chịu trách nhiệm.

- Không phải chịu trách nhiệm dân sự do sự kiện bất khả kháng:

Theo quy định tại khoản 2 điều 351 BLDS: "Trường hợp bên có nghĩa vụ không thực hiện đúng nghĩa vụ do sự kiện bất khả kháng thì không phải chịu trách nhiệm dân sự, trừ trường hợp thỏa thuận khác hoặc pháp luật có quy định khác".

Sự kiện bất khả kháng trong trường hợp này được hiểu là sự kiện xảy ra khách quan mà con người không thể lường trước được, không thể khắc phục được mặc dù đã áp dụng mọi biện pháp cần thiết trong khả năng cho phép như dịch bệnh, thiên tai, hạn hán,....

- Ngoài ra còn có những trường hợp khác do luật quy định, mà theo đó người vi phạm hợp đồng, tự ý hủy bỏ hợp đồng vẫn không phải chịu trách nhiệm bồi thường.

Trường hợp không chịu trách nhiệm bồi thường dân sự ngoài hợp đồng

Ngoài những mối quan hệ dân sự được xác lập theo hợp đồng cụ thể thì cũng có những trường hợp được xác lập ngoài hợp đồng. Bộ luật Dân sự 2015 cũng đã có quy định tại Điều 584 về việc chịu trách nhiệm bồi thường với những quan hệ dân sự này. 

Điều 584 quy định trường hợp không phải chịu trách nhiệm bồi thường ngoài hợp đồng

Theo đó, người nào có hành vi xâm phạm tính mạng, sức khỏe, danh sự, nhân phẩm uy tín, tài sản, quyền lợi ích hợp pháp của người khác mà gây thiệt hại thì phải bồi thường.

Nếu "Người gây thiệt hại không phải chịu trách nhiệm bồi thường thiệt hại trong trường hợp do sự kiện bất khả kháng hoặc hoàn toàn do lỗi của bên bị thiệt hại trừ có thỏa thuận khác hoặc Luật có quy định khác".

Cụ thể với 4 trường hợp sau đây, người gây thiệt hại không phải chịu trách nhiệm bồi thường dân sự ngoài hợp đồng khi có quan hệ dân sự được xác lập:

- Phòng vệ chính đáng

- Sự kiện bất khả kháng

- Thiệt hại hoàn toàn do lỗi của bên bị thiệt hại

- Trường hợp khác mà có bên có thỏa thuận đúng theo quy định pháp luật 

Trong nhiều trường hợp, người chịu trách nhiệm bồi thường có thể không phải bồi thường hoặc giảm mức độ bồi thường nếu vi phạm do lỗi vô ý, đã khắc phục sửa chữa và khoản bồi thường lớn hơn nhiều so với khả năng chi trả của mình.

Việc quy định các trường hợp không phải chịu trách nhiệm bồi thường dân sự dù gây ra thiệt hại theo quy định tại BLDS năm 2015 là hoàn toàn hợp lý, dựa trên lỗi cũng như hậu quả mà người vi phạm gây ra, đảm bảo tính thỏa thuận của các bên trong hợp đồng. 

Nếu bạn đang vướng mắc bởi những vấn đề liên quan đến trách nhiệm bồi thường dân sự, hãy gọi ngay hotline 1900 6183 để Công ty TNHH Luật Gia Vũ tư vấn giúp bạn.